Magistrala Wschodnia - szansa transportowej integracji regionów "Polski B"?

Przebieg Magistrali Wschodniej oznaczono kolorem czerwonym. Odgałęzienie do Kielc - fioletowym (mapa: PKP PLK S.A.)

Spójna i dobrze rozwinięta sieć kolejowa pozwala na zwiększenie dostępności transportowej i stanowi jeden z czynników rozwojowych obszarów znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie poszczególnych ciągów komunikacyjnych. Zadowalający stan techniczny infrastruktury oraz atrakcyjna sieć połączeń pasażerskich sprzyjają napływowi inwestorów i nowych mieszkańców. Utworzenie jednolitego szlaku kolejowego zwanego Magistralą Wschodnią jest szansą na wyjście z gospodarczego dołka regionów Polski Wschodniej... Czy na pewno?

W opracowanym w ubiegłym roku przez Ministerstwo Infrastrukturalny i Rozwoju Dokumencie Implementacyjnym do Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 r.) zawarta została koncepcja Magistrali Wschodniej, będącej w zamierzeniu jednolitym ciągiem linii kolejowych łączących województwa: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie oraz świętokrzyskie. Projekt zakłada modernizację linii kolejowych o znaczeniu makroregionalnym przynależnych do Magistrali. Poszczególne zadania inwestycyjne będą  współfinansowane ze środków w ramach Programu Operacyjnego Polska Wschodnia na lata 2014-2020. 

Łączymy regiony...

Jak już wcześniej wspomniano, Magistrala ma połączyć najsłabiej rozwinięte gospodarczo regiony naszego kraju. Jej zakładany przebieg jest następujący: Olsztyn - Korsze - Ełk - Grajewo - Białystok - Czeremcha - Siedlce - Łuków - Dęblin - Lublin – Kraśnik - Tarnobrzeg - Kolbuszowa - Rzeszów.  Przy tej okazji planowane jest również odgałęzienie Tarnobrzeg - Ostrowiec Świętokrzyski - Skarżysko-Kamienna - Kielce.

Przebieg magistrali pokrywać się będzie zatem z następującymi liniami kolejowymi: 353 (Olsztyn - Korsze), 38 (Korsze - Białystok), 32 (Białystok - Lewki), 52 (Lewki - Hajnówka), 31 (Hajnówka - Czeremcha - Siedlce), 2/E-20 (Siedlce - Łuków),  26 (Łuków - Dęblin), 7 (Dęblin - Lublin), 68 (Lublin - Stalowa Wola Rozwadów), 74 (Stalowa Wola Rozwadów - Sobów), 25 (Sobów - Tarnobrzeg - Osice), 71 (Osice - Rzeszów). Natomiast odgałęzienie tarnobrzesko-kieleckie będzie przebiegało śladem linii nr 25 (na odc. Tarnobrzeg - Skarżysko-Kamienna) oraz 8 (Skarżysko-Kamienna - Kielce).

Plusy dodatnie : słuszna idea

Trzy najważniejsze ośrodki tzw. ściany wschodniej (Białystok, Lublin, Rzeszów) bezdyskusyjnie potrzebują sprawnego i szybkiego połączenia kolejowego, zarówno w ruchu pasażerskim, jak i towarowym. Magistrala Wschodnia powinna stanowić swoiste uzupełnienie drogi ekspresowej S-19, której plan budowy również została zawarta w licznych strategiach.

Plusy ujemne : wątpliwy przebieg?

O ile sama koncepcja Magistrali jest jak najbardziej słuszna, o tyle szczegóły związane z jej przebiegiem mogą budzić liczne kontrowersje. Pierwsza wątpliwość nasuwa się już po spojrzeniu na powyższą mapę sieci kolejowej. Trasa planowanej Magistrali wydaje się zbyt okrężna, co doskonale widać na przykładzie dwóch regionów.

W Podlaskiem dotyczy to odcinka Lewki - Hajnówka - Czeremcha. Poprowadzenie magistralnego ciągu wyłącznie linią nr 32 (przez Kleszczele) z pominięciem Hajnówki byłoby wariantem o 29 km krótszym od zakładanego i pozwoliłoby na skrócenie czasu przejazdu między Białymstokiem a Siedlcami o 22 minuty (przy założeniu jazdy bez zatrzymania na wskazanym odcinku z prędkością eksploatacyjną 80 km/h).

Podobnie, choć jednak nieco większej wagi problem dotyka Lubelszczyznę. Zaplanowana trasa wiedzie od Łukowa do Lublina dwiema zelektryfikowanymi liniami kolejowymi (26 i 7), a długość całego odcinka wynosi 133 km. Alternatywny, a zarazem bezpośredni (choć niezelektryfikowany) trakt biegnący ciągiem linii kolejowej nr 30 jest o 23 km krótszy od zamierzonego i pozwoliłby jednocześnie w pełni ożywić komunikacyjnie okolice Radzynia Podlaskiego, Parczewa i Lubartowa. Magistrala Wschodnia uwieńczyłaby także trwający od ponad roku proces reaktywacji ruchu pasażerskiego na "trzydziestce".

Liczne zmiany kierunku jazdy (w Białymstoku, Siedlcach, Łukowie, Lublinie i Stalowej Woli) stanowią dodatkowy mankament w zaproponowanym przebiegu Magistrali. O ile proces ten dla zespolonego składu pociągu pasażerskiego nie jest aż tak czasochłonny, o tyle pociąg towarowy jadący z Olsztyna do Rzeszowa przy pięciokrotnym "oblatywaniu" składu traciłby dodatkowe 125 minut (przy założeniu 25 minut na przeprowadzenie odpowiednich prac manewrowych na danej stacji).

Analiza proponowanych wariantów optymalizujących przebieg Magistrali

1) Wariant A: Olsztyn - Korsze - Ełk - Grajewo - Białystok - Kleszczele - Czeremcha - Siedlce - Łuków - Parczew - Lubartów - Lublin - Kraśnik - Stalowa Wola Rozwadów - Tarnobrzeg - Kolbuszowa - Rzeszów

Modyfikacja przebiegu Magistrali pozwoliłaby na zmniejszenie ilości postojów z koniecznością zmiany kierunku jazdy z pięciu do trzech (eliminacja manewrów w Łukowie i Lublinie), co skutkowałoby niemal godzinnym zyskiem czasowym dla pociągów towarowych przemierzających wschód Polski. Ponadto, proponowany wariant A jest krótszy o 52 kilometry od zakładanego, co pozwoli na dodatkowe skrócenie czasu podróżowania i przewożenia towarów.

2) Wariant B: Olsztyn - Czerwonka - Orzysz - Ełk - Grajewo - Białystok - Kleszczele - Czeremcha - Siedlce - Łuków - Parczew - Lubartów - Lublin - Kraśnik - Stalowa Wola Rozwadów - Tarnobrzeg - Kolbuszowa - Rzeszów

Kolejna propozycja zakłada zmianę przebiegu trasy na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Wariant poprowadzenia Magistrali liniami 353 (Olsztyn - Czerwonka) i 223 (Czerwonka - Orzysz - Ełk) byłby o 15 km krótszy od planowanego. Wymaga on jednak poniesienia dodatkowych nakładów na modernizację linii kolejowej nr 223 na odc. Czerwonka - Orzysz i dostosowania jej do prędkości eksploatacyjnej 80-100 km/h (na większą nie pozwoli raczej układ geometryczny linii). Propozycja ta jest jednak ryzykowna, z uwagi na fakt uzyskania niewielkich korzyści czasowych (około 10 minut przy 100 km/h bez zatrzymania).

3) Wariant C: Olsztyn - Korsze - Ełk - Grajewo - Białystok Starosielce - (Białystok) - Kleszczele - Czeremcha - Ujrzanów - (Siedlce) - Doły - Łuków - Parczew - Lubartów - Lublin - Kraśnik - Charzewice - (Stalowa Wola Rozwadów) - Stalowa Wola Rozwadów Towarowy - Tarnobrzeg - Kolbuszowa - Rzeszów

Trzeci wariant zakłada przede wszystkim wyeliminowanie konieczności zmiany kierunku jazdy dla pociągów towarowych w ciągu Magistrali Wschodniej poprzez realizację następujących zadań inwestycyjnych:

a)  odbudowę bezpośredniej łącznicy ze stacji Białystok Starosielce do linii kolejowej nr 32, co pozwoliłoby na odtworzenie pierwotnego ciągu dawnej linii łączącej Brześć z Królewcem; pociągi pasażerskie wjeżdżałyby na stację Białystok Centralny i po zmianie kierunku jazdy kontynuowałyby kurs w kierunku Czeremchy i Lublina 

ewentualnie 

a') przywrócenie do eksploatacji górki manewrowej na stacji Białystok; z koniecznością nieznacznej przebudowy jej układu torowego i scentralizowania urządzeń sterowania ruchem kolejowym w LCS Białystok (planowanym do uruchomienia w ramach modernizacji E-75); warto przy tym dodać, iż inwestycja ta byłaby łatwiejsza do realizacji z uwagi na planowaną modernizację łącznicy nr 515 (Białystok Starosielce - Białystok Towarowy) w okolicach roku 2020.

b)  skierowanie ruchu towarowego łącznicą nr 520 (Doły - Ujrzanów) z jednoczesną przebudową posterunku w Ujrzanowie (eliminacja "wąskiego gardła") ; pociągi pasażerskie wjeżdżałyby do stacji Siedlce i po zmianie kierunku kontynuowałyby kurs w kierunku Łukowa, Lublina.

c) rewitalizacja i elektryfikacja łącznicy nr 565 (Charzewice - Stalowa Wola Rozwadów Towarowy) i skierowanie na nią całego ruchu towarowego, przy czym pociągi pasażerskie mogłyby wjeżdżać do Stalowej Woli.

Czy zaproponowany w dokumentach przebieg planowanej magistrali jest ostateczny, dowiemy się zapewne w niedalekiej przyszłości...

Wesołego Alleluja!

Wszystkim swoim Czytelnikom, życzę spokojnych 
i pogodnych Świąt Wielkanocnych,  
spędzonych w gronie najbliższych oraz

przepełnionych radością ze Zmartwychwstałego Pana 

Tomasz Galicki